Gezondheid in de schaarse publieke ruimte: hoe kan het er wel bij?
Er ligt tegenwoordig ontzettend veel ruimtelijke druk op het publiek domein. Van waterbeheer, vergroening, parkeren, mobiliteitshubs en speelruimte tot zitbanken of zelfs pluktuinen. Alles moet een plek vinden. Ook met de ondergrond willen we wat. Warmtenetten, glasvezel of waterberging, het moet er allemaal in. Elke nieuwe transitie vraagt nog wat meer ruimte. Maar lukt dit nog wel? Mede door de focus op omgevingsvervuiling in de Omgevingswet groeit de aandacht voor gezondheid in de stad. Hoe gaan we luchtvervuiling en geluidsoverlast bijvoorbeeld tegen? Dit legt nog een extra claim op die publieke ruimte. Is dit de spreekwoordelijke druppel of net een kans om het anders aan te pakken? Hoe zorgen we ervoor dat het allemaal haalbaar blijft?
Openbare ruimte als stimulans
Dat de kwaliteit van de openbare ruimte invloed heeft op onze gezondheid is duidelijk. Een aangename groene wandelroute met voldoende schaduw en zitgelegenheid motiveert mensen om meer te bewegen. Voeg nog voorzieningen en een drinkwaterpunt toe en in alle seizoenen komen mensen buiten voor hun dagelijkse ommetje. Het stimuleert niet alleen de fysieke activiteit, het moedigt ook sociale interactie aan. En een betere sociale cohesie zorgt voor minder depressie en eenzaamheid. Een mooi, recent gerealiseerd voorbeeld voor het stimuleren van interactie is de installatie Prenez Place (“Neem Plaats”) in Montréal, van Adhoc Architectes.
(fotograaf: Raphael Thibodeau, bron: https://adhoc-architectes.com/portfolio/prenez-place/)
Gezondheid in Barendrechtste Stationstuinen
Hoe zorgen we er nu voor dat alle wensen en eisen voor een gezonde openbare ruimte ook haalbaar en betaalbaar blijven? De sleutel: zie het niet als aparte eisen, maar wel als een nieuwe bril waardoor je kijkt. Onlangs klopte de gemeente Barendrecht met eenzelfde uitdaging bij ons aan. Voor hun nieuwe gebiedsontwikkeling De Stationstuinen ligt de druk op de publieke ruimte al erg hoog. Daarbij hebben ze ook hoge ambities voor de gezondheid in de wijk. Maar hoe moet dat in de wijk landen? Het projectteam van de gemeente bestaat uit vertegenwoordigers van uiteenlopende vakgebieden. Samen met hen hebben we een werksessie gehouden met als centrale vraag: welke kwaliteitseisen voor gezondheid herken je vanuit jouw vakgebied? Conclusie: elke gezondheidseis kwam in minstens twee andere vakgebieden voor. Het is geen bijkomende ruimteclaim maar juist bijkomend voordeel, omdat er geen extra vierkante meters nodig zijn voor gezondheidswinst.
(lees verder onder de afbeelding)
De Stationstuinen, Barendrecht - Beeld: Wissing / Urban Synergy, juni 2020
Slimme koppelingen
Gezondheid kunnen we best opvatten als een nieuwe bril om te kijken naar andere opgaven voor een gebied. Hoe kunnen we dit net iets anders doen zodat het ook een positieve gezondheidsimpact heeft? Het vraagt specifieke kennis maar niet noodzakelijk meer plaats. Zo denken ze in De Stationstuinen nu na over hoe de openbare ruimte een plek voor iedereen kan zijn, van jong tot oud. Spelen, groen, water, zitten en verblijven komen hier samen. De auto kan alleen op sommige plekken in het gebied rijden en dan stapvoets. Ook beschouwt de gemeente de publieke ruimte als één geheel met de omringende bebouwingswanden, zodat gevelgroen en het vergroenen van nuts-gebouwen meteen mee kunnen in de plannen. Groen, gezond en sociaal ineen.
Als we de druk op de ruimte willen verlichten, dan is het cruciaal om in slimme koppelingen te denken en niet in aparte laagjes. Welke eisen kunnen we samenvoegen en hoe moeten we ze dan omschrijven of vorm geven zodat de koppelkansen ook echt geactiveerd worden?
Beeld uit Een gezonde stad: meer dan fietspaden, een praktische gids voor gezonde steden door PosadMaxwan.
Naar de praktische gids voor gezonde steden
