#veerkrachtigestad – Echte verandering teweegbrengen
Actie ondernemen voor veerkrachtige steden vereist een ‘denk groot, doe klein’-aanpak. Hoewel deze manier van denken goed verankerd is in het vakgebied van stedenbouw, wordt nog te vaak een te groot onderscheid gemaakt tussen langetermijnambities en kortetermijnacties. We zijn geneigd te vergeten dat ambitie en actie niet tegenover elkaar staan. Het is niet óf groot denken, óf klein doen, het is een combinatie van beide. De kleine stappen en acties van vandaag leiden samen namelijk tot het grotere geheel van morgen: een duurzame stad in 2050.
Van kleine tot grootschalige acties
Stedelijk ontwerpers kunnen op vele manieren reageren op de vier veerkrachtige stadsthema's die we in onze blogs hebben besproken. Hierbij staat een integrale benadering van het ontwerp centraal. Dit betekent dat relevante systemen – zoals klimaat, mobiliteit, materiaalstromen en energie – vanaf het begin van elk project moeten worden overwogen. Daarnaast zouden in een vroeg stadium van een project experts uit meerdere disciplines moeten worden uitgenodigd om mee te denken over hoe de verschillende systemen in synergie kunnen werken. Vooral in Nederland hebben natuurlijke systemen zoals bodem, water en biotopen moeten wijken voor vormen van verstedelijking, dus er is nood aan speciale aandacht voor deze systemen. Ook lokale bewoners en ondernemers en de beleving van stedelijke ruimten door hun lokale gebruikers moeten worden meegenomen in het proces. Kortom, de duurzame stad vereist een uitbreiding van ons kennisveld. Dit geldt voor alle verschillende schalen waarop stedelijke ontwerpers opereren: ontwerp van de openbare ruimte, ruimtelijke raamwerken en (regionale) strategieën. Op elke schaal draagt iedere kleine stap bij aan de duurzame stad, wat ons als stedenbouwkundigen des te meer reden geeft om de stappen concreet te maken.
Kleinschalige actie: Openbare ruimte ontwerpen
Kleinschalige oppervlakken maken deel uit van grotere systemen. Daarom moeten de natuurlijke en kunstmatige systemen in ontwerppercelen grondig in kaart worden gebracht, zowel boven als onder de grond. Door samen te werken met deskundigen uit andere disciplines leren we hoe verschillende elementen uit verschillende systemen het kleinschalige ontwerp beïnvloeden en vice versa. De locatie van ondergrondse leidingen beïnvloedt bijvoorbeeld waar bomen geplaatst kunnen worden, en de plaatsing van de bomen beïnvloedt op zijn beurt hoe hittestress in stedelijke gebieden kan worden aangepakt. Om tot holistische ontwerpoplossingen te komen is het dus belangrijk de synergiën te begrijpen, en te weten wat goed werkt voor alle betrokken systemen.
Op de schaal van de openbare ruimte zijn veel natuurinclusieve ontwerpprincipes direct toepasbaar in ontwerpprojecten. Door bijvoorbeeld broedplaatsen en voorzieningen voor kleine dieren, vogels en insecten te ontwerpen, kunnen we de biodiversiteit vergroten. Daarnaast kunnen ontwerpers bijdragen aan veerkrachtige steden door op de hoogte te blijven van de laatste nature-based materialen en oplossingen. De praktische kennis kan worden geïntegreerd in beleidsgidsen en gemeentelijke gidsen voor de openbare ruimte.
Middelgrootschalige actie: Ruimtelijke raamwerken
Eén van de acties die op middelgrote schaal kan worden ondernomen is het ontwerpen van een robuste raamwerken, die in de toekomst flexibel kunnen worden ingevuld. Het is hierbij van groot belang dat de inzichten uit projecten en ambities van zowel de kleinere als de grotere schaal worden toegepast. Zo kan de kennis van huidige en toekomstige ontwikkelingen op de schaal van gebouwen, stadsdelen, of openbare ruimtes worden gebruikt om een raamwerk te ontwerpen dat zinvol is binnen de context. Er moet daarbij rekening worden gehouden met de ambities van professionals, maar ook met die van bewoners en lokale ondernemers. Minstens zo belangrijk is de samenwerking met financiële deskundigen, zodat alternatieve berekeningsmethoden tot stand komen die uitgaan van meer dan alleen de financiële voordelen die stadsontwikkeling kan opleveren. Tegelijkertijd kunnen vanuit het grotere schaalniveau inzichten uit overkoepelende strategieën worden toegepast op raamwerken om abstracte ambities een concrete plek te geven.
Grootschalige actie: Ontwerpstrategieën
Op grote schaal kunnen ontwerpers extreme toekomstscenario’s ontwerpen als methode om mogelijke uitkomsten te visualiseren en het debat rond duurzame steden te stimuleren. Tijdens ontwerpsessies gebruiken stadsontwerpers hun vaardigheden om complexiteiten te visualiseren en een creatief proces tussen verschillende betrokken partijen te faciliteren. Door te wijzen op belangrijke locaties en ontwikkelingsprojecten kunnen de toekomstscenario’s aanzetten tot actie voor kleine, eerste stappen voorstellen in de richting van een voorkeursscenario.
Conclusie
Om het doel van duurzame steden in 2050 te realiseren, hebben we verschillende concrete ontwerptools aangereikt die stedenbouwkundigen kunnen helpen om op elke schaal actie te ondernemen. Wanneer we deze tools beheersen, is het eenvoudiger om bij te dragen aan het realiseren van duurzame steden. De belangrijkste conclusie van deze blog is dat verandering niet vanzelf gaat – om echte verandering tot stand te brengen is samenwerking nodig tussen en met veel verschillende partijen. Enkel dan kan een geïntegreerde aanpak worden toegepast op de verschillende uitdagingen waar we voor staan op de weg naar duurzame steden.
