Nieuws

#veerkrachtigestad – De veerkrachtige stad begint vandaag

We leven in een tijd waarin alles zo snel mogelijk moet gebeuren – liever gisteren dan vandaag. Er moeten razendsnel nieuwe woningen worden gebouwd, de energietransitie is in volle gang en klimaatverandering klopt op onze deur. Naast politieke en maatschappelijke uitdagingen brengen de veranderingen ruimtelijke uitdagingen met zich mee: er is geen pasklare oplossing. Belangrijk voor de veerkrachtige stad is in ieder geval dat we moeten accepteren dat we niet weten, en ook niet kunnen weten, wat er gaat gebeuren. In plaats van te proberen de toekomst te beheersen, vereist het ontwerpen van veerkrachtige steden dat we flexibel zijn en vooruit denken.

Door de bevolkingsgroei neemt de vraag naar korte termijn aanpassingen aan openbare ruimte en stedenbouw toe. De keuzes die gemaakt moeten worden hebben gevolgen voor de samenleving, economie en de planeet. Bij de keuzes die nu worden gemaakt staan de economische en maatschappelijke baten vaak op de voorgrond. Opties die niets bijdragen aan het milieu hebben daardoor een concurrentievoordeel ten opzichte van duurzame projecten. Het zijn echter juist deze projecten waar steden op de korte en de lange termijn profijt van kunnen hebben.

Denk groot, begin klein

Wanneer naast financiële kosten en baten rekening wordt gehouden met de sociale en milieu-impact, ontstaan kansen om veerkrachtige steden te maken die de onzekerheden van de toekomst aankunnen. Om deze veerkrachtigheid te bereiken is een combinatie nodig van factoren als duurzaamheid, adaptiviteit en diversiteit. Een concreet voorbeeld van de synergie van deze factoren op kleine schaal is te zien bij de Slachthuiswijk in Antwerpen. Enerzijds is er op korte termijn de wens woningen te bouwen in een nieuwe wijk, anderzijds is er op lange termijn behoefte aan vergroening van de stad en klimaatadaptie.

Om deze twee behoeften te verbinden is een nieuwe wijk ontworpen waarin de natuur op de voorgrond staat. De overvloed aan groen zal de hittestress in de wijk verminderen, en met een slim watersysteem zal regenwater worden opgevangen, opgeslagen en opgenomen in de bodem. Zo ontstaat op korte termijn een wijk met nieuwe woningen en woongenot in een autoluwe wijk vol parken en speeltuinen, terwijl de vergroening en waterhuishouding ervoor zorgen dat de Slachthuiswijk voorbereid is op toekomstige klimaatuitdagingen zoals hevige regenval en hetere zomers.

Stappen zetten voorbij grenzen

Om echt bij te dragen aan veerkrachtige steden is alleen kijken naar kleinschalige ingrepen niet voldoende: er is een overkoepelende visie nodig. Daarom hebben de Rotterdamse haven en de Gemeente Den Haag een uniek plan ontwikkeld voor een warmtecorridor: WarmtelinQ. De ondergrondse leiding transporteert de restwarmte van de Rotterdamse haven naar Den Haag, waarmee woningen en bedrijven op duurzame wijze kunnen worden verwarmd. Met de noodzakelijke werkzaamheden voor de aanleg van de pijplijn ontstaan kansen die het gebied waar de leiding doorheen loopt op de lange termijn veerkrachtiger maken. In plaats van alleen groene warmte te leveren met de warmtecorridor, kan de route worden voorzien van schaduwplekken, groene en water. Op deze manier wordt niet alleen de energietransitie, maar ook klimaatadaptatie onderdeel van het proces.

Een kijkje in de toekomst: omgaan met onvoorspelbaarheid

Kleine veranderingen op korte termijn kunnen op lange termijn veel betekenen voor duurzaamheid en de veerkracht van hele steden. De keuzes die worden gemaakt moeten gebaseerd zijn op meer dan alleen de financiële voordelen die stedelijke ontwikkeling kan opleveren. Nederland is met zijn strijd tegen het water een goed voorbeeld. Op korte termijn lijkt het zinvol om te investeren in de uitbreiding van de Randstad; daar liggen meerdere grote steden bij elkaar, met meer inwoners en meer sociaal en economisch kapitaal. 

Verder vooruitkijkend en de onzekerheid rond de klimaatverandering in ogenschouw nemend, worden deze keuzes complexer en vragen ze om doordachte analyses over thema’s als huisvesting onder zeeniveau. Omdat het exacte verloop van klimaatverandering onzeker is, is het van belang flexibel te zijn met de mogelijke keuzes en bijbehorende gevolgen. Een grote kracht om inzichtelijk te maken welke keuzes van vandaag tot welke uitkomst kunnen leiden ligt in ontwerpend onderzoek, wat het mogelijk maakt toekomstscenario's te visualiseren.

 

Conclusie

Het is belangrijk om altijd verder te kijken dan een lokale behoefte, opdracht of uitdaging. De bouw van een nieuwe wijk biedt een unieke kans om een stad op korte termijn groener te maken en op lange termijn weerbaarder tegen klimaatverandering. Infrastructuren die de energietransitie helpen realiseren, kunnen in de toekomst als basis dienen voor het verbeteren van de biodiversiteit en natuur. In plaats van te vechten tegen water kunnen we werken met water, waardoor we ons kunnen bewegen in de richting van de gewenste toekomstperspectieven.

Door duurzame kaders te ontwerpen waarbinnen verschillende initiatieven kunnen gedijen, kunnen ontwerpers bijdragen aan veerkrachtige steden die voldoen aan behoeften van de korte termijn en tegelijkertijd verandering op de lange termijn mogelijk maken. Meer hierover in onze volgende blog!

 

Benieuwd naar meer over flexibele steden? Stefano Agliati kan je er alles over vertellen.